|
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ
ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ
22 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ
ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ
ਪੱਧਰ ਤੇ ਨਵੀਂ ਉਚਾਈ ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਅਟੁੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ
ਜਿਸ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ੀਰੋ,
ਨੈਗੇਟਿਵ ਨੰਬਰ,
ਡੈਸੀਮਲ ਸਿਸਟਮ,
ਅਲਜਬਰਾ,
ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ
ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ,
ਆਰੀਆਭੱਟ ਅਤੇ
ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਵਰਗੇ ਕਈ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ
ਤੇ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕਈ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ
ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
ਬਿਨਾਂ ਰਸਮੀ ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਤੇ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ
ਪੱਧਰ ਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਸੱਖਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਜਨੂੰਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਭ
ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ।
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ
ਦੁਆਰਾ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ
ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ,
ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਉਸਿਲ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ,
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ,
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
2012 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ
ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦਾ ਜਨਮ
22 ਦਸੰਬਰ, 1887 ਨੂੰ ਇਰੋਡ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 26 ਅਪ੍ਰੈਲ,
1920 ਨੂੰ ਕੁੰਭਨਮ ਵਿਖੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ
12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਕੋਣਮਿਤੀ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੱਦਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ। ਸਿਰਫ
15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ
ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਜਾਰਜ ਸ਼ੋਬ੍ਰਿਜ ਕੇਰ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕੋਲ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ
ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ
ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਬ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ
ਵਰਤਣਾ ਅਤੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਉਣਾ ਹੈ। ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀਂ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਆਪਣੀ
ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਬਿਲਕੁਲ
ਵੀ ਮਨ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੋਜੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਇਸ ਕਰਕੇ
ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਖੋਜੀ ਕਿਸਮ
ਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਗਣਿਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਗਣਿਤ ਵਿਚ
ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੁਚੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਿਆ।
ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ
ਕਿ 11ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਉਹ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਰਿਹਾ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ
ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੀ.ਏ ਦੇ
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਜਿਸ
ਨੂੰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ
13 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ
ਵਿੱਚ ਹੱਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ
16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ
ਇੱਕ ਜੀ.ਐਸ.ਸੀ.ਆਰ.ਆਰ. ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ‘‘ਏ ਸਿਨੋਪਿਸ ਆਫ਼ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਰਿਜ਼ਲਟਸ
ਇਨ ਪਿਊਰ ਐਂਡ ਅਪਲਾਈਡ ਮੈਥਮੈਟਿਕਸ’’ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ
5000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਧਾਂਤਾਂ
ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ
ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ
ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਹੋਣ ਦਾ
ਦਰਜਾ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਲਗਭਗ
3884 ਥਿਉਰਮਾ ਦਾ ਸੰਕਲਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਏ ਬਹੁਤੇ
ਸਿਧਾਂਤ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਸਿਧਾਂਤ ਅੱਜ ਤੱਕ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ
ਅਣਸੁਲਝੀ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ‘‘ਬਰਨੌਲੀ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ’’
ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲਾ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੇਪਰ ਇੰਡੀਅਨ ਮੈਥੇਮੈਟੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਨੰਬਰ
ਥਿਊਰੀ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅਨੰਤ ਨਿਰੰਤਰ ਅੰਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ
ਗਣਿਤ ਦੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਿਰਾਂਕਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ
ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਘਣ ਜੋੜ ਕੇ
ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਿਖਿਅੱਤ
ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਗਣਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ
ਸਮਂੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਲਗਭਗ
3900 ਨਤੀਜੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪਛਾਣਾਂ ਅਤੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ
ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਨਤੀਜੇ ਅਸਲੀ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਪ੍ਰਾਈਮ,
ਦਾ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਥੀਟਾ ਫੰਕਸ਼ਨ,
ਪਾਰਟੀਸ਼ਨ ਫਾਰਮੂਲੇ ਅਤੇ ਮੌਕ ਥੀਟਾ ਫੰਕਸ਼ਨ ਆਦਿ। ਇਹਨਾਂ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ
ਹੋਰ ਕਈ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੰਮ ਦੇ ਕਈ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰ
ਖੋਲ੍ਹੇ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਭਿੰਨ ਲੜੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਰੀਮੈਨ ਲੜੀ,
ਅੰਡਾਕਾਰ ਇੰਟੈਗਰਲ,
ਹਾਈਪਰਜੀਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਲੜੀ,
ਅਤੇ ਜੀਟਾ ਫੰਕਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।
1729 ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਹਾਰਡੀ-ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੰਬਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ
ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ
ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਸਿੱਖਣ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਆ ਪੈਦਾ ਕਰਨ,
ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ
ਉਸਾਰੂ ਰਵੱਈਆ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ
ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੰਬਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ
ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸ
ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਈ
ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਚੰਦ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ
ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ
ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੁੱਚਾ ਭਾਰਤ ਇਸ ਦੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ
ਲੈ ਕੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਰਹੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ
ਦਿਵਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2012 ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਸ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਉੱਘੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਡਾਕਟਰ ਮਨਮੋਹਨ
ਸਿੰਘ ਨੇ 26 ਫਰਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ
ਉਹ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮਦਰਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ
ਦੌਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 125ਵੀਂ ਜਯੰਤੀ ਮਨਾਈ ਗਈ
ਸੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਦ ਹਰ
ਸਾਲ 22 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਕੰਮ
ਨੂੰ ਯਾਦ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕੈਂਪਾਂ
ਰਾਹੀਂ ਗਣਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਲਈ ਅਧਿਆਪਨ ਸਿਖਲਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ,
ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ
ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ
ਸਕੂਲਾਂ,
ਕਾਲਜਾਂ,
ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਦਿਅਕ,
ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ
ਮਿਲਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਅਤ
ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਤੱਕ ਗਿਆਨ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਹਨ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਇੰਡੀਆ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਸਭ ਤੋਂ
ਪੁਰਾਣੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਕੈਡਮੀ ਹੈ ਜੋਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਗਣਿਤ ਅਤੇ
ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀਆਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਤੋਂ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ
ਲੈਕਚਰਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ
ਬੁਲਾਰੇਂ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਲ
2015 ਵਿੱਚ ਮੈਥਿਊ ਬ੍ਰਾਊਨ
ਨੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ
‘‘ਆਦਮੀ ਜੋ ਅਨੰਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ’’ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੇਵ ਪਟੇਲ ਅਤੇ ਜੇਰੇਮੀ ਆਇਰਨਜ਼ ਸਨ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾਕਟਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਲਗੱਪਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਵਿਖੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਬਣੇ ਉੱਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ 30-31 ਦਸੰਬਰ 2019 ਦੌਰਾਨ
16ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਸ਼ੇ
ਤੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਗਣਿਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ
ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਲਈ
ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਗਣਿਤ ਕਿਵੇਂ
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਪ੍ਰਤੀ
ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਆ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ,
ਸਿਖਾਉਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੈਂਪਾਂ
ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ-ਸਿਖਲਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ,
ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ
2024 ਦੀ ਥੀਮ ਤੋਂ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਖੋਜ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ
ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ,
ਜੋ ਕਿ ਸਮੱਸਿਆ-ਹੱਲ
ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਥੀਮ ‘‘ਗਣਿਤ: ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ
ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਪੁਲ’’ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗਣਿਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਗਿਆਨ,
ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਨ
ਨੌਜਵਾਨ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ,
ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ
ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਜੋਂ
ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਥੀਮ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਨੂੰ
ਚਲਾਉਣ,
ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ,
ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ
ਗਣਿਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰਾਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ
ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗਣਿਤ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ
ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ
ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ
ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੁਇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ
ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤਾ,
ਆਰੀਆਭੱਟ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ
ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀ
ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ
ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਮਨਾਕੇ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਣਿਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਗਣਿਤ ਦੀ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਾਂਗੇ। ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ
ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਵਿਗਿਆਨ,
ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਭਾਗ,
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ
ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ,
ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ,
ਕਾਲਜਾਂ,
ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ
ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਐਡਵੋਕੇਟ ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ
ਨੇੜੇ ਸਕਰਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਦੋਭੇਟਾ
ਤਹਿਸੀਲ ਨੰਗਲ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਰੂਪਨਗਰ, ਪੰਜਾਬ
9417563054
|
|
